Học tập một cách tự giác

Nhà trường cho ta chiếc chìa khóa của tri thức, học tập trong cuộc sống chính là công việc cả đời.

Trích lời: Bill Gates

Bạn là học sinh phổ thông đang phân vân chưa biết học ở đại học như thế nào, cách học ra sao.

Bạn là sinh viên đang chưa biết cách học hiệu quả.

Bạn đang chuẩn bị đi thực tập tốt nghiệp và làm đồ án tốt nghiệp mà vẫn chưa biết làm gì.

Bài viết này là câu trả lời dành cho bạn đó.

Đây là bài viết của người thầy, người lính, người chiến sĩ mang trong mình dòng máu truyền thống của gia đình cách mạng, cống hiến hết mình vì sự phát triển của tổ quốc.

 Chúng em xin cám ơn thầy Nguyễn Quốc Bình vì nhiều bài học ý nghĩa thầy đã chỉ bảo chúng e trong suốt những năm qua. Chúng em xin phép thầy được report lại bài viết đầy ý nghĩa này của thầy.

Một kỹ sư giỏi khác một người thợ giỏi ở chỗ nào?

Năm anh trai tôi còn trẻ, ông bố vợ anh ấy là Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải đã giảng giải cho anh tôi biết ‘Một kỹ sư giỏi khác một người thợ giỏi ở chỗ nào?’. Đó là ‘kỹ sư giỏi thì rút kinh nghiệm một cách tự giác, còn thợ giỏi thì chỉ rút kinh nghiệm một cách tự phát’.

Kỹ sư rút kinh nghiệm tự giác dựa trên cơ sở lý thuyết học được, hiểu sâu sắc cơ chế, chỉ cần và chỉ nên phải rút kinh nghiệm 1 hoặc rất ít lần. Người thợ thì không có kiến thức lý thuyết sâu nên buộc phải tìm ra cái tốt nhất bằng lối kinh nghiệm (thử đi thử lại theo lối ‘thử rồi sai’).

Ngày còn dạy khóa 12 và 13 (những năm 1981-1983), tôi có tổ chức dạy mấy lớp cho sinh viên (miễn phí) về sửa chữa máy thu thanh, máy ghi âm (radio-cassette) mà đến giờ gặp lại vẫn còn có người nhắc lại chuyện cũ ngày ấy (rằng vào đến lớp hôm đầu, tôi viết trên bảng: bên trái ‘Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ’, bên phải thì ghi cái câu của ông nhạc anh tôi nói trên).

‘Mình là kỹ sư nên phải sửa một cách có học, chứ dứt khoát không làm mò’

Tôi dạy rất kỹ về lý thuyết, sau đó mới truyền các kinh nghiệm. Ngày tôi mới sửa cái radio-casette đầu tiên, tôi đã tự nhủ rằng ‘Mình là kỹ sư nên phải sửa một cách có học, chứ dứt khoát không làm mò’.

Và đã cố để cái máy đầu tiên ấy, dù chữa mất cả tháng (chủ yếu thời gian dành để đọc thêm những cái không được dạy ở trong trường, rồi đo và phán đoán pan dựa trên kiến thức học được từ sách vở), song chỉ lần gí mỏ hàn đầu tiên đã lôi ra đúng linh kiện hỏng.

Tôi học công phu lắm, đọc-ghi chép rồi ra chợ Giời mua các thứ linh kiện hỏng về dùng kìm cắt hoặc kẹp lên ê-tô cưa ra xem cho kỹ cấu trúc bên trong từng cái một. Từ đấy khả năng sửa máy móc của tôi cải thiện rất nhanh.

Là tôi tuân theo lời dạy của ông Nhạc anh tôi đấy thôi và tôi cũng dạy sinh viên của mình đúng như thế. Kỹ sư là phải phấn đấu đến trả lời được câu hỏi ‘Tại sao?’ trước khi bắt tay vào phác họa công việc sẽ được làm ‘Như thế nào?’, rồi mới thực sự làm với sự cẩn trọng cao nhất.

Học tập ở trong trường đại học như thế nào?

Đa phần các bạn sinh viên khi mới làm quen với môi trường Đại học thường khá bỡ ngỡ về cách học cũng như phương pháp học hiệu quả, các bạn còn khá lúng túng và phụ thuộc nhiều vào sách vở mà chưa đủ động tìm hiểu và tiếp thu kiến thức ở bên ngoài. Vậy ở Đại học chúng ta cần có phương pháp học như thế nào cho hiệu quả để cải thiện thành tích học tập?

Yêu cầu tối thiểu của sinh viên khi học đại học

Người ta học, tối thiểu là để có thể trả lời được các câu hỏi sau ‘What?’ – Nó là cái gì?, ‘How?’ – Nó hoạt động như thế nào, cơ chế ra sao? và ‘Why?’ – Tại sao lại phải như thế, khác đi thì sao?

Trong Đại học, do câu thúc về thời gian và thiếu thốn về vật chất (tất nhiên là phải trừ ra chuyện anh thày kém, kiến thức cũng lỗ đỗ, biết 1 đi giảng 1), người ta chỉ dạy được cái cốt yếu cơ bản nhất.

Nhiệm vụ của người học là gì?

Nhiệm vụ của người học, của sinh viên, là phải chú ý nghe, hiểu cho kỹ, đọc rộng thêm ra để chí ít trả lời cho được ba câu hỏi trên, biến kiến thức được truyền thụ thành hiểu biết chắc chắn của bản thân, chăm chỉ và tìm cách để thực hành, càng nhiều càng tốt, tự mình làm tất cả các bài tập được giao.

Yêu cầu cao hơn của sinh viên khi học đại học là tự học.

Tốt hơn nữa là tìm cách so sánh với thực tế, tìm cái tương đồng trong cuộc sống và tìm cách cải tiến, mở rộng – đó là cái đích sáng tạo của việc học tập. Cần phải ra sức đọc và ghi chép, ghi nhớ những điểm cốt yếu căn bản nhất một cách có hệ thống.

‘Học Đại học về bản chất là tự học’ có nghĩa là như vậy.

Trước khi tốt nghiệp sinh viên cần?

Bạn đang là sinh viên năm nhất vừa bước vào cánh cửa Đại học, hay đã là sinh viên năm cuối? Tất cả đều cần có những chuẩn bị để sẵn sàng cho ngày nhận bằng tốt nghiệp. Lúc mà bạn chính thức bước chân vào công việc của mình và tất nhiên là phải chuẩn bị một kiến thức cho ngành đó. Bạn cần có cho mình kiến thức, kỹ năng, tư duy… và nhiều hơn thế nữa. 

Đi thực tập tốt nghiệp

Đi thực tập rất cần chú ý ghi chép cẩn thận. Với công việc thì phải ghi nhớ quy trình và chú giải cho được tại sao phải theo quy trình ấy, khác đi thì sao.

Thứ đến, các kiến thức học được trong lúc thực tập nhất thiết phải được đối chiếu với những cái đó đã được học ở trong trường, để biết được những điểm dị biệt và tương đồng, những lý do mà có những điểm khác biệt và bổ khuyết các hiểu biết mà việc học thuần túy lý thuyết trong trường không sao bao phủ hết được.

Đấy là cách học tốt nhất để làm một kỹ sư giỏi: Học tập một cách tự giác.

Làm đồ án tốt nghiệp (ĐATN)

Làm ĐATN là quá trình tập dượt thực hiện nhiệm vụ của một kỹ sư. Một số cách làm ĐATN các bạn hay chọn là:

Thứ nhất: Tìm hiểu thấu đáo một vấn đề được giao, viết tài liệu để đào tạo lại nhân viên kỹ thuật dưới quyền hiểu được vấn đề và biết làm với vấn đề kỹ thuật ấy. Đây là các công việc kiểu ấy mà lúc làm ĐATN các bạn hay chọn.

Thứ hai: Làm kỹ sư, nhất là kỹ sư thiết kế thì phải tập thiết kế: máy móc, quy trình công việc, quy trình công nghệ, nghiên cứu công nghệ mới…

Làm ĐATN cũng rất cần tự giác giải quyết công việc của mình:

1. Đọc, tìm hiểu sâu sắc vấn đề lý thuyết liên quan;

2. Đi sâu vào vấn đề cụ thể;

3. Tính toán/mô phỏng/lắp đặt mô hình/chạy thử và đánh giá chất lượng sản phẩm.

Nhiều sinh viên chỉ chăm chăm đi copy đâu đó rồi xào xáo, thậm chí chỉ paste thẳng vào ĐATN, rất lười tìm tòi. Thế là đạo văn và việc làm ĐATN như thế là vô ích. Làm ĐATN dứt khoát không đơn thuần chỉ là đi dịch tài liệu hay chỉ làm mỗi việc là copy and paste. Chỉ có thế, thì đời này ai mà chả làm kỹ sư được?

Khi tốt nghiệp Đại học rồi làm gì?

Sau khi tốt nghiệp là thời điểm quan trọng đánh dấu sự trưởng thành của sinh viên. Các bạn năm cuối sắp sửa ra trường đã có dự định gì chưa? Tôi xin điểm qua và phân tích một số lựa chọn thường gặp của những người đi trước.

Lựa chọn thứ nhất: Làm việc tiếp tục tại môi trường hiện tại (Công ty thực tập)

Quyết định lựa chọn này, các bạn hãy cân nhắc các yếu tố:

– Đã học được gì trong thời gian thực tập? (Từ công việc, đồng nghiệp, cấp trên…) Nếu ở lại thì bạn muốn tiếp tục học thêm những gì?

– Môi trường hiện tại có giúp bạn phát triển không?

– Phúc lợi, cơ hội thăng tiến ở vị trí hiện tại ra sao? Công việc có làm bạn hài lòng không? (lương ít mà vui, lương nhiều nhưng cực…).

Khi mới ra trường tôi sẽ ưu tiên các yếu tố về cơ hội phát triển hơn là tiền bạc. Mặc dù cũng từng là một “nô lệ của đồng tiền” nhưng nếu tính đường xa thì một hai chục năm nữa thì tôi nghĩ sự chênh lệch mức lương ở thời điểm hiện tại sẽ không còn là điều quan trọng.

Nên nếu lúc đó mà môi trường công việc “xịn xò”, còn học được nhiều thứ, có cơ hội và thử thách thì tôi cũng sẽ cố gắng chịu khó thêm một thời gian rồi trao đổi với sếp những mong muốn của mình.

Lựa chọn thứ hai: Thay đổi môi trường mới

Thông thường, có nhiều lý do khiến sinh viên thực tập quyết định không tiếp tục với công việc:

– Không phù hợp với định hướng hiện tại. Thí dụ – thích tự mình phát triển bản thân thay vì bó buộc trong một môi trường công sở.

– Không có cơ hội thăng tiến vị trí chính thức: Làm nhiều tháng cùng một vị trí thực tập với mức lương “như lúc mới yêu nhau”, mặc dù đã cống hiến hết sức và sếp có nhiều hứa hẹn.

– Xa nhà, mất cân bằng cuộc sống…

Mặc dù thực tập là cơ hội để các bạn mới ra trường học hỏi, tiếp thu những kiến thức mới. Tuy nhiên, nếu gặp nhiều vấn đề như trên thì nên cân nhắc đến việc tìm một bến đỗ mới.

Đặc biệt, đối với những bạn muốn chuyển ngành hoàn toàn. Các bạn hãy trang bị cho mình những kiến thức cơ bản, thông dụng của ngành đó. Như vậy sẽ giúp các bạn rút ngắn thời gian tìm việc mới và có thể có cơ hội không cần bắt đầu lại từ vị trí thực tập.

Lựa chọn thứ ba: Nghỉ ngơi một năm

Sau khoảng thời gian dài học tập tại trường Đại học bạn muốn nghỉ ngơi? Hay quá mệt mỏi với công việc hiện tại? Bạn muốn nghỉ làm nhưng cũng chưa muốn tìm công việc mới? Hãy thử cân nhắc lựa chọn này.

Tuy nhiên, tạm nghỉ một thời gian không có nghĩa là nằm ở nhà chơi game, coi phim, ăn chơi thả ga và không làm gì cả. Khi chọn lựa chọn này, các bạn nên kết hợp việc học tập, phát triển bản thân, cân bằng lại cuộc sống… và xây dựng hành trình mới cho bản thân, gợi ý một số việc có thể làm như sau:

– Rèn luyện ngôn ngữ, yếu gì học đó, lúc quay lại xin việc cũng dễ hơn.

– Đi du lịch trải nghiệm, xả stress, tìm kiếm sức sống mới.

– Tự bổ sung kiến thức còn thiếu cho lĩnh vực muốn đổi.

– Làm những điều bản thân ấp ủ khi còn đi học.

Lựa chọn thứ tư: Học lên cao học

Khác với những bạn trên, một số bạn sau khi tốt nghiệp lựa chọn học lên cao học vì một số lý do:

– Chưa muốn tiếp xúc môi trường đi làm.

– Còn “đà” nên học lên cao luôn, tránh khi đi làm bị nhấn chìm vào vòng xoáy công việc.

– Xác định bản thân cần bổ sung những gì để khi tốt nghiệp thạc sĩ sẽ xông pha những vị trí tốt hơn.

– Kết nối với một số anh chị trong quá trình học.

Đặc biệt, nếu muốn xin học bổng sau khi ra trường, hãy liên hệ lại thầy cô đã hướng dẫn ĐATN hoặc những thầy, cô mà bạn đã từng làm nghiên cứu khi còn học đại học. Họ sẽ là những người có thể giúp bạn bổ sung thư giới thiệu đấy.

Trên đây tôi chỉ liệt kê một số lựa chọn khi bạn tốt nghiệp Đại học. Nếu bạn có quan điểm nào khác xin hay comment dưới bài viết.

Nói tóm lại dù bạn đang là ai, bạn đang làm gì thì đều cần phải “Học tập một cách tự giác” để hoàn thiện bản thân mình. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Phải học suốt đời, xây dựng xã hội học tập”. Và đây là một số quan điểm mà tôi tham khảo và sưu tập muốn trao đổi với các bạn học sinh trước khi bước chân vào ngưỡng cửa Đại học và trước khi các bạn sinh viên tốt nghiệp ra trường.

Nguyễn Ninh